Đình Ba Dân ở Thanh Trì, Hà Nội

(VNT) - Đình Ba Dân là đình của 3 làng Cổ Điển, Cương Ngô, Đồng Trì, thụộc xã Tứ Hiệp, huyện Thanh Trì, Hà Nội. Ngôi đình tọa lạc trên một khu đất cao giữa khu vực cư trú của làng. Đình có quy mô kiến trúc đồ sộ do nhiều nếp nhà ngang dọc tạo thành.

Đình Ba Dân được xây dựng từ rất lâu, sau đó được trùng tu vào các năm: Tự Đức thứ 26 (1873), Thành Thái thứ 3 (1891), Thành Thái thứ 9 (1897), Bảo Đại thứ 2 (1927).
Đình Ba Dân từ ngoài vào, di tích bao gồm tam quan: phương đình, trung đình, đại đình và hậu cung. Đình Ba Dân thờ Nguyễn Phục, Nguyễn Bố, Nguyễn Bặc, công chúa Quế Duơng.

Nguyễn Bặc (924 - 979) quê ỏ Sách Bông, Đại Hữu, lâu Đại Hoàng (nay là xã Gia Phương, huyện Gia Viễn, Ninh Bình) cùng quê và kết nghĩa anh em với Đinh Bộ Lĩnh, cùng Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn sứ quân kéo dài trong 24 năm (từ 944 đến 968). Là một danh tướng tài ba bậc nhất, ông được Vạn Tháng Vương họ Đinh giao chi huy ánh thắng nhiều trận, trong đó có trận Cổ Điển.

Trong trận Cổ Điển, sau khi 4 tướng Nguyễn Bố, Nguyễn Phục, Cao Son, Đinh Thiết bị sứ quân Nguyễn Siêu (ở Tây Phù liệt) bao vây giết chết, Đinh Tiên Hoàng thân chinh cữ Nguyễn Bặc chỉ huy quân tiên phong đánh tan quân Nguyễn Siêu (khoảng 10 vạn) vào ngày 15-7 năm Đinh lão (967).

Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh iên ngôi vua, phong cho danh tướng Nguyễn Bặc là một trong tứ trụ triều đình. Năm 971 vua lại phong cho ông là khai quốc công, tước vị tể tướng đầu tiên ở nước ta. Nguyễn Bặc được các sử gia của nhiều triều đại ca tụng là một danh tướng, một bề tôi trung nghĩa. Ông được lập đền thờ ở 34 nơi. Tam quan xây dựng theo kiểu chồng diêm 8 mái, ở các góc mái là hình rồng hướng váo nóc mái, ở chính giữa nóc mái là hình mặt trời, trụ Tam Quan xây gạch cao to ,trên cùng là hai con nghê quay mặt vào nhau. Trên các cột trụ Tam Quan có ghi câu đối hình chữ Hán.

Phương đình của đình Ba Dân là ngôi nhà vuông đở các mái nhỏ bên trên là bốn kẻ dài chạy từ cột các tới góc mái, bốn mái dưới được đỡ bằng những kẻ dài ăn mộng vào cột cái qua hiên.Các đầu kẻ được chạm sâu hình rồng lá, các đầu dư dưới xà thượng được trang trí đầu rồng, râu xoắn của thời Nguyễn.

Trung đình của đình Ba Dân là ngôi nhà rộng 5 gian, bộ vì kèo làm theo kiểu "chồng giường giá chiêng xà nách". Trên các bức cốn có chạm nổi các đề tài rồng cuốn thủy, rồng mây, hoa lá. Dưới chân cột, kê các loại tảng "đá xanh đẹp và vũng chắc. Dọc hai bên là hai dãy nhà giải vũ ba gian, làm đơn giản kiểu kèo quá giang.

Đại đình của đình Ba Dân là một ngôi nhà lớn, gồm 5 gian, lợp ngói ta, phía trước mở các cửa bức bàn gỗ. Các vì đỡ mái được làm theo kiểu "chồng giưòng giá chiêng" và bẩy hiên, các con giường trên xà tượng có kích thước lớn. Trên các đầu du chạm nổi hình đầu rồng, mắt lồi, miệng ngậm viên ngọc tròn, bờm uốn hình đao mác. Trên các đầu bẩy đều trang trí 2 mặt: rồng lá, rồng mây, mai lão, trúc lão, phượng, long mã đuợc chạm trổ tinh vi. Đáng chú ý là hệ thống cốn nách được trang trí cả 2 mặt bằng kĩ thuật chạm lộng tạo ra nhiều lớp với đề tài trang trí rồng cuốn thủy, tứ quý.

Hậu cung gồm 3 gian. Các thức vì có kết cấu đơn giản, vì kèo quá giang. Phía trong của hậu cung có sàn gỗ cao, dùng làm nơi cung cấm. Mặt trước của cung cấm là bức bàn, bên trong đặt các bộ long ngai, bài vị và tượng của các vị thành hoàng làng.

Hiện tại Đình Ba Dân còn lưu giữ chín đạo sắc phong của các vua từ thời Lê Trung Hưng đến đời Nguyễn. Làng Cổ Điển hiện còn một số di tích lịch sử văn hóa có giá trị. Ngoài ra còn có đình Trung, được xây dựng do sự phân tách hành chính, là đình riêng của 3 giáp thuộc Cổ Điển Trên.

Nằm cách đình Ba Dân không xa là ngôi chùa mang tên Long Quang, là chốn lưu giữ được 2 quả chuông quý. Ngoài ra ở giữa làng Cổ Điển hiện vẫn còn một giếng nước cổ, sâu chừng 10m, đường kính khoảng 2m, đáy giếng lát gỗ Lim lõi dày. Từ đáy lên, vách giếng được xếp bằng những chiếc cối giã gạo bằng đá, thủng đáy, rất vững chãi. Nước giếng này quanh năm trong mát, nguồn nước dồi dào, bao nhiêu năm vẫn là nguồn nước ăn cho cả làng.

Đã hàng thế kỷ trôi đi nhưng những công trình kiến trúc cổ ấy vẫn còn nguyên giá trị, như một minh chứng cho lịch sử Hà Nội cuối thế kỷ X.

Theo Cung Thác Uyên (VN Times)
toimedulich